مناظره حضرت آقا امام صادق علیه السلام با ابو حنیفه در مورد بطلان قیاس

مناظره حضرت آقا امام صادق علیه السلام با ابو حنیفه در مورد بطلان قیاس

شیخ مفید رضوان الله علیه روایت کرده است:

محمد بن عبيد، عن حماد، عن محمد بن مسلم قال: دخل أبو حنيفة على أبي عبد الله عليه السلام فقال له: إني رأيت ابنك موسى يصلي والناس يمرون بين يديه فلا ينهاهم، وفيه ما فيه فقال أبو عبد الله عليه السلام: ادع لي موسى، فلما جاءه قال: يا بني إن أبا حنيفة يذكر أنك تصلي والناس يمرون بين يديك فلا تنهاهم، قال: نعم يا أبه إن الذي كنت اصلي له كان أقرب إلي منهم، يقول الله تعالى: نحن أقرب إليه من حبل الوريد. قال: فضمه أبو عبد الله عليه السلام إلى نفسه وقال: بأبي أنت وامي يا مودع الأسرار. فقال أبو عبد الله عليه السلام: يا أبا حنيفة القتل عندكم أشد أم ال؟ فقال بل القتل، قال: فكيف أمر الله في القتل بشاهدين وفي ال بأربعة؟ كيف يدرك هذا بالقياس؟، يا أبا حنيفة ترك الصلاة أشد أم ترك الصيام؟ قال: بل ترك الصلاة، قال: فكيف تقضي المرأة صيامها ولا تقضي صلاتها، كيف يدرك هذا بالقياس؟، ويحك يا أبا حنيفة النساء أضعف على المكاسب أم الرجال؟ قال: بل النساء، قال: فكيف جعل الله للمرأة سهما و للرجل سهمين؟ كيف يدرك هذا بالقياس؟، يا أبا حنيفة الغائط أقذر أم المني؟ قال: بل الغائط، قال: فكيف يستنجى من الغائط و يغتسل من المني؟ كيف يدرك هذا بالقياس؟، ويحك يا أبا حنيفة تقول سأنزل مثل ما أنزل الله؟ قال أعوذ بالله أن أقوله، قال: بلى تقوله أنت وأصحابك من حيث لا تعلمون. قال أبو حنيفة: جعلت فداك حدثني بحديث نحدث به عنك، قال: حدثني أبي محمد ابن علي، عن أبيه علي بن الحسين عليهم السلام، عن أبيه الحسين بن علي عليهما السلام، عن أبيه علي ابن أبي طالب صلوات الله عليهم أجمعين قال: قال رسول الله صلى الله عليه و آله: إن الله أخذ ميثاق أهل البيت من أعلى عليين وأخذ طينة شيعتنا منا ولو جهد أهل السماء وأهل الأرض أن يغيروا من ذلك شيئا ما استطاعوه، قال: فبكى أبو حنيفة بكاء شديدا وبكى أصحابه ثم خرج وخرجوا.

روزى ابو حنيفه بر امام جعفر صادق صلوات الله عليه وارد شد و گفت: من فرزندت، موسی (امام كاظم صلوات الله عليه) را ديدم كه نماز می‌خواند و مردم از جلوى او رفت و آمد می‌كردند و او آن ها را نهی نمی‌كرد، با اين كه رفت و آمدها مانع معنويت می‌باشد.» حضرت امام صادق صلوات الله عليه فرمودند: موسی را برایم فراخوانید.» پس زمانی که او آمد امام صادق علیه السلام فرمودند: ای فرزندم! ابو حنيفه چنين می‌گويد كه در حال نماز بودی و مردم از جلوی تو رفت و آمد می‌كرده‌اند و مانع آن‌ها نمی‌شدی.» امام کاظم صلوات الله علیه پاسخ دادند: بله ای پدرم؛ چون آن كسی كه برایش نماز می‌خواندم برای من از آن افرادی که جلوی من عبور و مرور می‌کردند، نزدیک‌تر بود. خداوند متعال می‌فرماید: ما از شاهرگ به او نزدیک‌تر هستیم.» پس امام جعفر صادق صلوات الله عليه فرزند خود را در آغوش گرفت و فرمود: پدر و مادرم فداى تو باد، كه نگه دارنده علوم و اسرار  هستى.» بعد از آن امام صادق صلوات الله علیه به ابو حنيفه فرمودند: حكم قتل نزد شما شديدتر و مهم‌تر است، يا حكم ؟» ابو حنيفه گفت: قتل شديدتر است.» امام صادق علیه السلام فرمود: اگر چنين است، پس چرا خداوند شهادت بر اثبات قتل را دو نفر لازم دانسته، ولى شهادت بر اثبات را چهار نفر قرار داده است؟!» سپس حضرت فرمودند: بنا بر اين بايد توجه داشت كه نمی‌توان احكام دين را با قياس استنباط كرد. ای ابو حنيفه ترك نماز مهم‌تر است، يا ترك روزه؟» ابو حنيفه گفت: ترك نماز مهم‌تر است.» حضرت فرمودند: اگر چنين است پس چرا ن نمازهاى دوران حيض و نفاس را نبايد قضا كنند، ولى روزه‌ها را بايد قضا نمايند؟ چطور این حکم با قیاس درک می‌شود؟ وای بر تو ای ابو حنیفه.» سپس حضرت در ادامه فرمودند: آيا نسبت به حقوق و معاملات، زن ضعيف‌تر است، يا مرد؟» ابو حنيفه گفت: ن ضعيف و ناتوان هستند.» حضرت فرمود: اگر چنين است، پس چگونه خداوند متعال سهم مردان را دو برابر سهم ن قرار داده است؟ چطور این حکم با قیاس درک می‌شود؟!» سپس حضرت فرمودند: آيا غائط (مدفوع انسان) نجس‌تر است يا منی؟!» ابو حنيفه گفت : غائط.» حضرت فرمودند: اگر چنين است، پس چرا غائط با قدری آب يا سنگ و كلوخ پاك می‌گردد؛ ولی منی بدون آب و غسل، تطهير نمی‌شود؟ چطور این حکم با قیاس درک می‌شود؟! وای بر تو ای ابو حنیفه! تو می گویی به زودی نظير آنچه را خدا نازل كرده است نازل مى‌كنم.» ابو حنیفه گفت: پناه می‌برم به خدا از این که این جمله را گفته باشم.» امام فرمودند: بله، آن جمله را می‌گویی؛ تو و اصحابت از هر چیزی که نمی‌دانید، می‌گویید.» ابو حنیفه گفت: فدايت گردم، حديثى براى ما بيان فرما، كه آن را از شما نقل کنم.» امام صادق علیه السلام فرمودند: پدرم محمد بن علی (امام باقر صلوات الله علیه) از پدرش علی بن حسین از پدرش حسین بن علی از پدرش حضرت امير المومنين على بن ابی طالب صلوات الله علیهم اجمعین روايت كرده است، كه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند: خداوند متعال ميثاق و طينت اهل بيت رسول خدا صلوات الله عليهم را از اعلی عليين آفريده است. و طينت و سرشت شيعيان ما را از خمير ماست و چنانچه اهل آسمان و اهل زمین بخواهند كه تغييرى در آن به وجود آورند هرگز نخواهند توانست.» ابو حنيفه به شدت گريان شد؛ و اصحابش نیز گریه کردند؛ سپس او خارج شد و اصحابش نیز خارج شدند.

الاختصاص، تالیف شيخ مفيد، صفحه ۱۸۹-۱۹۰، چاپ موسسه النشر الاسلامی